Μαρτυρία ενός ακροατή

Μαρτυρία ενός ακροατή Του Μιχαλη N. Kατσιγερα Ο Αντώνης Καρκαγιάννης έφερε την σφραγίδα της δωρεάς του πνεύματος, το οποίο τον κατοικούσε ενεργό, βαθύ και διαυγές μέχρι και τις τελευταίες ημέρες του βίου του. Ηταν ο αγαπημένος των γυναικών και ευνοούμενος των Θεών. Είχα το προνόμιο, από το 1983, να συνομιλώ μαζί του –ή μάλλον να είμαι ακροατής του– σχεδόν κάθε ημέρα. Η πρώτη μας συνάντηση έγινε τον Νοέμβριο εκείνης της χρονιάς. Φύγαμε μετά τα μεσάνυχτα από την «Καθημερινή». Στο ταβερνάκι των Πετραλώνων, η συζήτηση ήρθε στον ήδη τότε ασμθαίνοντα ευρωκομμουνισμό του Μπερλινγκουέρ και των άλλων καθώς και στον πρόδρομό τους Παλμίρο Τολιάτι. Εκεί, αντιλήφθηκα τη γοητεία που ασκούσε στο ακροατήριό του και κατανόησα γιατί οι γυναίκες μιλούσαν για έναν «κόκκινο πρίγκiπα» που κυκλοφορούσε στην Αθήνα μετά την αμνηστία του ’73. Από τη συζήτηση εκείνη φάνηκε η βαθιά πεποίθησή του για τον προοδευτικό χαρακτήρα της ουσιαστικής δημοκρατικής πολυμέρειας των δυτικού τύπου δημοκρατιών. Μια πεποίθηση από την οποία δεν μετακινήθηκε. Ακόμα και πρόσφατα, όταν εν μέσω της κρίσεως τον «προκαλούσα» λέγοντάς του ότι, σ’ αυτό που ονομάζουμε πολιτικά και πολιτισμικά «Δύση», αργά ή γρήγορα, η λύση θα είναι αυταρχική, της Δεξιάς ή της Αριστεράς, ο Καρκαγιάννης τόνιζε πως δεν υπάρχουν άλλες αποτελεσματικές λύσεις παρά μόνο η πολυκομματική δημοκρατία. Στην πνευματική του σκευή ο Μπαλζάκ, ο Φλομπέρ, ο Ανατόλ Φρανς, ο Τολστόι και ο Ντοστογέφσκι συνυπήρχαν με τον Μαρξ και τη Λούξεμπουργκ. Διασκέδαζε με τους Ελληνες κωμικούς του μεταπολεμικού κινηματογράφου και τον ευχαριστούσε η παραλληλία της εικόνας του παπατζή των πέριξ της Ομονοίας με τα σαΐνια της τότε Σοφοκλέους. Εβλεπε με απόσταση σεβασμού τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ως δημόσιο άνδρα, εκτιμούσε την ικανότητα στην πολιτική στρατηγική και την κρυμμένη καλλιέργεια του Ανδρέα Παπανδρέου, ένιωθε ουσιαστική ανθρώπινη επαφή στις συζητήσεις του με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Ομως ο Χαρίλαος Φλωράκης ήταν ο φίλος τον οποίο επισκεπτόταν μια φορά τον μήνα στο σπίτι του για να θυμηθούν τους κοινούς τους αγώνες, να τον ρωτήσει για αδιευκρίνιστες πτυχές της ιστορίας του ΚΚΕ –χωρίς ποτέ να του αποσπάσει κάτι ουσιαστικό– και να γευθούν θεσσαλική τσουκνιδόπιτα. Παρέμεινε έμπρακτα άθεος ώς το τέλος, αυτός που είχε εγγεγραμμένη στο μυαλό του όλη την Αγία Γραφή. Μάλιστα, πριν από μερικούς μήνες, όταν κάναμε λόγο για γνωστή οικογένεια κακοποιών η οποία κυριαρχούσε στον αθηναϊκό «βυθό» κατά τον Μεταπόλεμο, περιέγραψε τον κρεοπώλη αρχηγέτη της –που τον έτρεμε κάποτε όλος ο υπόκοσμος– συγκρατούμενό του στις φυλακές Αβέρωφ και πάσχοντα από καρκίνο, να περιφέρεται φοβισμένος και ζωσμένος με σταυρούς και εικονίτσες στο προαύλιο. Δεν είμαι σίγουρος αν ανέφερε το περιστατικό για να υπαινιχθεί ότι ο ίδιος, παρά την δοκιμασία του καρκίνου του, δεν πρόκειται ν’ αλλάξει ή για να «ξορκίσει» ένα τέτοιο, ανθρώπινο, ενδεχόμενο. Πριν από μερικές εβδομάδες, καθηλωμένος στην πολυθρόνα του, καπνίζοντας, μου μιλούσε για την σε παγκόσμιο επίπεδο αντιπαλότητα παραγωγικής και χρηματοπιστωτικής οικονομίας και για το ενδεχόμενο ενός πολέμου... Την περασμένη Κυριακή, 9 Μαΐου, νωρίς το πρωί, τον είδα και τον άκουσα για τελευταία φορά. Ηταν στο νοσοκομείο, περιτριγυρισμένος από παλαιούς συναγωνιστές του, συντρόφους μιας ζωής. Επινε με κόπο καφέ, αλλά είχε διάθεση για κουβέντα, αν και οι γιατροί του είχαν ζητήσει να μην καταπονεί τον οργανισμό του προσπαθώντας να αρθρώσει τον λόγο του. Μίλησε για το φωτεινό μυαλό και τη δημιουργική δράση στην Ελλάδα, του Γεωργίου Μάουερ, μέλους της αντιβασιλείας του Οθωνα. Αναφέρθηκε κατόπιν στον διώκτη του, Θ. Ρακιντζή, διευθυντή της Ασφαλείας Αθηνών, τονίζοντας ότι ήταν «ιδιοφυΐα στην δίωξη του κοινού εγκλήματος και μεγαλοφυΐα με πολιτικές ικανότητες στη δίωξη των κομμουνιστών». Συνάμα τον χαρακτήρισε ατρόμητο καθώς στις δυναμικές διαδηλώσεις βρισκόταν, αυτός μόνος, μπροστά από τους παρατεταγμένους αστυνομικούς –ποτέ πίσω– και έδινε το σύνθημα της επίθεσης κατά των διαδηλωτών. Τέλος, πριν αποχωριστούμε, μίλησε για τον Μίκη Θεοδωράκη που «ήταν πάντα παρών στη ζωή του τόπου», καλλιτεχνικά και πολιτικά. Κατά τα 27 χρόνια της παρουσίας του σ’ αυτήν την εφημερίδα –και ιδιαίτερα από την αναγέννησή της το 1989 και μετά– προσέφερε, χάρις στην εμπιστοσύνη με την οποία τον περιέβαλε ο κ. Αριστείδης Αλαφούζος, όλες τις πνευματικές ικανότητές του όχι μόνο για τη συνεχή της βελτίωση, αλλά και για τη διατήρηση της υψηλής πολιτισμικής στάθμης της. Κυρίως όμως ήταν η eminence grise που αξιοποίησε θετικά και με δεξιοτεχνία την τύχη της νέας «Καθημερινής». Οταν κάποτε, για λόγους επαγγελματικούς, φθάσαμε σε ρήξη, μου εδήλωσε ότι είχαν «αναιρεθεί οι μεταξύ μας κώδικες επικοινωνίας». Ηταν μία από τις πλάνες του.